کد مطلب:43134 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:16

گنجینه پرسمان » حديث شناسي

تفسيرفرازهاي ششم تا نهم خطبه صدوبيستوسوم نهجالبلاغه كه در آن امام علي(ع) به بيان مرگ در حال اطاعت از امر خداوند كه با سعادتترين مرگهاست پرداخته چيست؟

«إِنَ الْمَوتَ طالِبُ حَثِيثُ لأيَغُوتُهُ الْمُقِيمُ وَلايُعْجِزُهُ الْهارِبُ»
[قطعي است كه مرگ آن جوينده سريع و جدّي است كه هيچ اقامت كنندهاي در محلي، از آن فوت نميشود، و نه فرار كنندهاي آن را ناتوان ميسازد.]
يقيني است كه گذر همه انسانهاي زنده از پل انتقال به ابديت كه مرگ ناميده ميشود، به وقوع خواهد پيوست. اين چراغ فروزان كه نامش زندگي است با صرصر حوادثي كه طلايهدار مرگ است خاموش خواهد گشت. روزي اين چشمان تيزبين و اين گوشهاي تيزشنو و ذائقههايي كه با چشيدن طعمهاي لذيذ، هيجاني به زندگي ميبخشيد و ديگر حواس و عوامل درك، به خاموشي ميگرايند. مغز، اين كارگاه شگفتانگيز هم كارهاي بسيار متنوع و عظيم خود را رها نموده و تدريجاً رو به پوسيدن خواهد رفت كه جايگاهي براي بازي حشرات زيرزميني گردد. همة اينها جرياناتي است كه بالاخره دير يا زود سر راه همة زندگان را خواهد گرفت. پايان زندگي كه خاموشي همة كالبد مادي با عوامل فعالش ميباشد، همزمان با به خود آمدن نفس و آگاهي آن از موجوديت و سرنوشتي است كه براي خود اندوخته و رهسپار ابديت ميگردد. اين جريان كه تعلق نفس بر بدن ابدي نيست و بالاخره جدائي آن دو از يكديگر تا روز قيامت قطعي است، بار ديگر اين دو حقيقت يكديگر را دريافته و آمادة پاسخ از مسئوليتهاي خود خواهند گشت.
«إِنَّ أَكْرَمَ الْموْتِ الْقَتْلُ، وَالَّذيِ نَفْسُ ابْنِ أَبِيطالِبٍ بِيَدِهِ لَأَلْفُ ضَرْبَهِ بِالْسَّيْفِ أَهْوَنُ عَلَيَّ مِنْ مَيْتَهٍ عَليَ الْفِراشِ في غَيْر طاعَةِ اْللهِ»
[با كرامتترين مرگ، كشته شدن در راه خداست. سوگند به آن خدايي كه جان فرزند ابيطالب بدست اوست، هزار ضربة شمشير براي من آسانتر است از آن مرگ در رختخواب كه در اطاعت خداوندي نباشم.]
مقصود اميرالمؤمنين عليهالسلام از قتل در جملات مورد تفسير، كشته شدن در راه خدا است كه شهادت ناميده ميشود، نه محض كشته شدن، زيرا كشته شدن بدون هدف اعلاء كه عبارتست از دست از جان شستن در راه خدا (جهاد) هيچ ترجيحي بر مردن معمولي در رختخواب ندارد. مطلبي ديگر كه در آخر جملات وجود دارد، اينست كه اميرالمؤمنين عليهالسلام ميفرمايد: «هزار ضربة شمشير براي من آسانتر است از آن مرگ در رختخواب كه در اطاعت خداوندي نباشم.» معناي اين جمله چنين است كه اگر با سختترين شكنجهها از اين دنيا بروم يا اينكه هزار بار كشته شوم و زنده گردم و در اطاعت خداوندي باشم بهتر از اينست كه در رختخواب ملايم و بدون كمترين زجر از اين دنيا رخت بر بندم ولي در معصيت خداوندي روزگار خود را سپري نمايم.
از امثال اين سخنان كه از آشناي زندگي و مرگ اميرالمؤمنين عليهالسلام بطور فراوان ميبينيم، به خوبي روشن ميشود كه عظمت و سعادتي كه از اطاعت خداوندي نتيجه ميشود و نهايت سقوطي كه از معصيت ناشي ميگردد خيلي با اهميتتر از آن است كه ما انسانها درباره آن دو ميانديشيم! با دقت در جملة اميرالمؤمنين كه ميفرمايد: مرگ با هزار ضربة شمشير يا هزار بار كشته شدن با شمشير و زنده شدن براي من آسانتر و قابل تحملتر است از اينكه در غير اطاعت خداوندي در رختخواب ملايم بميرم، يعني در دو شكنجة محصول زندگي در غير اطاعت خداوندي، در برابر زجر هزار بار قطعه قطعه شدن با شمشير، شديدتر و غيرقابل تحملتر است كه عبارتست از آتش سوزان دوزخ كه با غضب خداوند قهار بوجود آمده، و بالاتر از آن، آتش فراق از رحمت و لقاء مقام شامخ ربوبي است همانگونه كه در دعاي كميلبنزياد النخعي آمده است:
خداوندا، اي معبود من، اي بزرگ و مولا و پروردگار من، گيرم كه بر عذابت تحمل نمايم، چگونه بر جدايي از تو صبر كنم! خداي من، گيرم به حرارت آتش دوزخت صبر كردم چگونه به محروميت از نظر به كرامت ربوبي تو شكيبا باشم!

---

ترجمه و تفسير نهج‎البلاغه ج 22
آية الله محمدتقي جعفري